آقای حیدر علی اف، مجوز فعالیت دفتر صداوسیما در باکو را صادر کرد و بدینصورت زمینه برای توسعه مناسبات رسانه‌ای فراهم گردید.متعاقبا دفاتر خبرگزاری آذرتاج در تهران و خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در باکو نیز افتتاح شد.

قسمت پنجم – انتظار از رسانه ها

رئیس جمهور فقید جمهوری آذربایجان نقش مهم رسانه ها ، در انعکاس واقعیات و هدایت افکار عمومی را به خوبی می شناخت و به دلیل آشنائی طولانی با کارکرد رسانه ها،به این موضوع توجه خاص داشت.

"در گذشته، از زمان حکومت شوروی، در بین رهبران حزب کمونیستی اتحاد شوروی، فردی که نسبت به دیگران بیشتر با مطبوعات سر و کار داشت، من بودم. نزدیکترین دوست شان من بودم. اخلاق من این جور است. من همیشه سراغ مطبوعات را می گرفتم، روزنامه ها و مجلات را می خواندم، نسبت به گزارشات پخش شده از رادیو و تلویزیون همواره توجه زیادی داشتم. به این خاطر روزنامه نگاری به من خیلی نزدیک بوده است."

ایشان نه تنها رسانه ها می شناخت بلکه با روحیات اصحاب رسانه یعنی خبرنگاران و گزارشگران نیز آشنا بود و معمولا با توصیه های خود سعی می کرد آنان را از افراط و تفریط برحذر دارد.


"روزنامه نگاران رنجیده خاطر نشوند، آنها مخلوقی هستند که، هرگز از هیچ چیزی راضی نیستند. همیشه سعی دارند تا، در هر کار خوبی یک اشکال پیدا کرده و آن را جلوه دهند. من این را به معنای بد نمی گویم. خیلی خوب. ولی باز هم می گویم، روزنامه نگاران خیلی سختگیرند."


ضرورت تقویت همگرایی فرهنگی و رسانه ای بین کشورهای جهان معمولا از نگاه رئیس جمهور فقید آذربایجان دور نمی ماند و تاکید وی بر توسعه ارتباطات رسانه ای , همکارهای مطبوعاتی و رفت و آمدهای رسانه ای از مولفه های سیاست خارجی جمهوری آذربایجان بود.در عین حال انتظار ایشان از رسانه ها نیز توجه به واقعیات و کمک به سیاست خارجی جهت تحکیم روابط با کشورهای دوست بود.


"فکر نمی کنم که، روزنامه نگاران عمدا مرتکب تعصب می شوند. ولی شغل آنها چنین است، باید چیزی به رشته تحریر بیاورند تا، برای خوانندگان جالب باشد. چنانچه مقالات تند و پر جار و جنجال نباشد، برای خوانندگان جالب نیست، ولی روزنامه نگاران هم باید شرایط کسانی را که، بعنوان مورد هدف قرار می دهند و یا شدیدا از آنها انتقاد می کنند، ملاحظه کنند."


در رابطه با ایران نیز،آقای حیدر علی اف بر این باور بود که رسانه های دو کشور می توانند اشتراکات موجود را تعریف کرده و حتی الامکان از برجسته کردن موارد اختلاف پرهیز کنند و در جهت جلوگیری از نفوذ هر گونه جریان بیگانه و مداخله گر اقدام نمایند.در عین حال ایشان همواره نسبت به برخی مطالب رسانه ها و مطبوعات علیه ایران،حساسیت داشت و معمولا با جدا دانستن مواضع رسانه ها از مواضع رسمی دولت، سعی داشت اقدامات حلقه های مشخص چه در ایران و چه در جمهوری آذربایجان که دیدگاهی غیردوستانه نسبت به روابط دو کشور داشتند را منزوی نماید.


"من این سخنان را به اطلاع همه شما می رسانم گمان می کنم که هر کدام از شما نیز بواسطه آن رسانه گروهی که نماینده آن هستید اظهارات مرا به شنوندگان ، بینندگان و خوانندگان جراید خواهید رساند . اگر در اینجا کسی از میان مخالفان چیزی در نشریه ای می نویسد به آنها توجه نکنید من یکی دو بار به سفیر ایران گفته ام یکی مسئله سیاست دولت است ، یکی دیگر نیز نظرات مطبوعات مختلف و یا مخالفان، اکنون در کشور ما مطبوعات آزاد هستند، آنها توضیح دهنده سیاست دولت نمی باشند"


ایشان به خوبی می دانست که فضا سازی منفی رسانه ای با منافع ایران و جمهوری آذربایجان در تناقض است و بازتاب دهنده روابط نزدیک دو دولت نمی باشد.از سوی دیگر به خوبی با واقعیات صحنه بین الملل آشنا بود و می دانست که برخی از قدرت ها و جریان ها نمی خواهند ارتباط منطقی و معقول بین ایران و جمهوری آذربایجان وجود داشته باشد و تلاش می شود با جو سازی های کاذب ،کشورهای منطقه را رو در روی یکدیگر قرار داده و و میان این کشورها کدورت ایجاد کنند. رئیس جمهور فقید آذربایجان با اذعان به این موضوع،خاطره ای از دیدار با سفیر ایران تعریف کرده و می گوید:

"همین روزها سفیر جمهوری اسلامی ایران را به حضور پذیرفتم او برخی نارضایتی ها را در این مورد اظهار کرده بیان داشت که گویا در این اواخر طی یک برنامه تلویزیونی سخنان و عقایدی که به روابط ایران – آذربایجان ضربه می زند ارائه گردیده است من می خواهم این را به اطلاع برسانم و گمان می کنم که بواسطه تلویزیون این سخنانم به همه اهالی خواهد رسید و در مطبوعات نیز درج خواهد شد، من این اقدامات را به مانند حرکتهای توطئه آمیز ارزیابی می کنم و مخالف با تمامی اینگونه اعمال می باشم به شرکت رادیو – تلویزیونی دولتی در این رابطه دستورات لازم صادر خواهد شد تا چنین حرکتهایی را متوقف کرده و از این قبیل برنامه ها جلوگیری شود."

آقای حیدر علی اف اعتقاد داشت رسانه ها در دنیای اطلاعات و ارتباطات و در میان آحاد مردم در یک کشور و دیگر کشورهای مختلف نقشی تعیین کننده دارند . آن ها دارای کارکردها و نقش های محلی، ملی ، منطقه ای و جهانی هستند و ظرفیت های بالقوه و بالفعلی دارند که می توانند تاثیرات مثبت و منفی بر مناسبات کشورها بگذارند. آقای حیدر علی اف یک بار در تاریخ 24 اکتبر سال 2000 در دیدار با علیرضا بیگدلی سفیر ایران در جمهوری آذربایجان، برای روشن شدن موضوع مطالبی را مطرح کرد که ترجمه آن در روزنامه "آذربایجان" مورخ 25 اکتبر سال 2000 منتشر شد:

"امروز به من مقاله ای تقدیم کردند. یک ارمنی مقاله ای پر از شایعات در روزنامه "نِزاویسیمایا گازِتا" روسیه نوشته است. این مقاله را به شماخواهند داد، می خوانید و می بینید. این مؤلف به کدام هدف خدمت می کند، طبیعتاً به ایجاد تنش بین ایران و آذربایجان. به قصد بر هم زدن روابط ما دست به این قبیل اقداماتی نیز می زنند، ولی امروز من اعلام می دارم که آنها نمی توانند به خواسته های خود برسند و هیچ کاری انجام دهند. مناسبات ما با ایران مناسبات دوستانه و برادرانه و گرم و حسنه است."


انتظار آقای حیدر علی اف از رسانه ها در این رابطه، معطوف به تحکیم دوستی با ملت ها و عدم دخالت کشورها در امور داخلی یکدیگر به عنوان یکی از اساسی ترین موازین حقوق بی المللی بود.


"آن روز در تلویزیون دیدم که گروهی از جوانان در مقابل سفارت ایران یک چیزی می گویند سپس من به وزارت کشورمان زنگ زدم پرسیدم چرا اجازه انجام چنین کاری را داده اید؟ ما چه کاری به امور داخلی ایران داریم ؟ ما بیکار هستیم من به شدت از وزیر کشور ایراد گرفتم که تو نباید اجازه چنین کارهایی را بدهی آن کار نیز به ابتکار بعضی ها شده بود."

بر اساس این دیدگاه واقع بینانه، جمهوری آذربایجان در دوران ریاست جمهوری آقای حیدر علی اف، با حمایت از توسعه همکاری های رسانه ای با ایران ،مجوز فعالیت دفتر صداوسیما در باکو را صادر کرد و بدینصورت زمینه برای توسعه مناسبات رسانه‌ای فراهم گردید.متعاقبا دفاتر خبرگزاری آذرتاج در تهران و خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در باکو نیز افتتاح شد. رسانه‌های بین‌المللی ایران نیزاز جمله شبکه - پرس تی وی - در انعکاس واقعیت مناقشه قره باغ گام‌های مهمی برداشته‌ و برخلاف برخی رسانه‌های غربی،واقعیات صحنه را به خوبی منعکس نمودند.

در دو دهه اخیر چندین موافقتنامه و یادداشت تفاهم بین رسانه های دو کشور امضاء شد و در مجموع در سایه تدابیر دولت آقای حیدر علی اف، روند توسعه همکاری‌های رسانه‌ای سرعت گرفت و تلاش‌های نیروهای ثالث برای ایجاد بی اعتمادی و تنش رسانه‌ای بین دو کشور کم اثر ماند.


"اینجانب بعنوان رئیس جمهوری آذربایجان نسبت به روابط اهمیت ویژه ای قایلم. بر این باورم که کشورهایمان بایستی با هم دیگر دوست و برادر باشند و نباید بین این دو هیچگونه نفاق و اختلاف ایجاد شود. دلایلی وجود دارد که باعث نارضایتی ما و یا تهران می گردد. لیکن می توان این مشکلات را نیز مرتفع ساخت. از نظر راهبردی سیاست های دولتی آذربایجان و سیاست های من به عنوان رئیس جمهوری آذربایجان همین می باشد و نظر نیروها و افراد مختلف و یا محافل سیاسی و غیره در این مسأله بمثابه نظر دولت آذربایجان نیست."

* مطالب داخل گیومه از کتاب "حیدر علی اف و شرق" ،انتشار در باکو سال 2003 توسط انتشارات چاشی اوغلو ،و همچنین کتابخانه الکترونیکی حیدر علی اف به آدرس اینترنتی http://lib.aliyev-heritage.org استخراج شده است