مختوم قلی فراغی ، فردوسی ترکمن ها  
نوآوری در ادبیات ترکمن و نقش محوری او در اعتلای این ادبیات، موجب شد تا محمد علی جمال زاده،نویسنده معاصر ایران، او را "فردوسی ترکمن ها" نامید و مقام او را در احیاء ادبیات و فرهنگ ترکمن، چون مقام فردوسی در عرصه ادبیات فارسی، دانست.

امروز هفدهم اردیبهشت ، همایش دویست و نودمین سالروز تولد مختوم قلی فراغی شاعر پرآوازه ترکمن در باکو برگزار شد .هفته قبل آقای کمک اف،سفیر ترکمنستان در جمهوری آذربایجان که از دوستان ایران است،از من دعوت کرد تا در این همایش صحبت کنم. یک بار زمانی که در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بودم ، در 31 اردیبهشت 1389 در مراسم نکوداشت این شاعر ایرانی ترکمن شرکت کرده بودم .این مراسم به مناسبت دویست و هفتاد و هفتمین سالروز تولد مختومقلی در مراوه تپه در استان گلستان و در کنار آرامگاه وی برگزار شده بود .

معاون مجلس دولت ترکمنستان و 120 مهمان خارجی نیز در این مراسم حضور داشتند. حضور جمعیت زیادی از اهالی استان گلستان و گروهی از مردم جمهوری ترکمنستان نیز در این مراسم چشمگیر بود. با توجه به سابقه حضور در مراوه تپه بود که در همایش سفارت ترکمنستان در باکو شرکت کردم. شب قبل نیز قدری در مورد شخصیت مختومقلی فراغی مطالعه کردم که ماحصل آن در این یادداشت آمده است.

ایران اسلامی مهد بزرگان بسیاری بوده که از دیرباز در تمدن بشری تاثیر گذار بوده‌اند و مختوم قلی فراغی، از قوم شریف ترکمن ، که امروز به عنوان میراث فرهنگی مشترک جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکمنستان تلقی می شود،در زمره این بزرگان است. مختومقلی فراغی در سال 1733 میلادی در روستای حاجی قوشان در شهرستان گنبدکاووس متولد شد و آرامگاه او نیز در روستای آق تقای شهر مراوه تپه در استان گلستان قرار دارد. وی دروس ابتدایی را نزد پدر خود دولت محمد آزادی فرا گرفت و سپس در محل قزل آیاق در مدرسه ای به نام « ادریس بابا مشغول به تحصیل شد . مدتی بعد وی برای ادامه تحصیل به بخارا و بعد از آن به افغانستان و هندوستان سفر کرد و پس از آن به زادگاه خود باز گشت. مختومقلی ابتدا مادر و سپس در سن 27 سالگی پدر خود را از دست داد . از آن پس وی به سلوک عرفانی و طریقه نقشبندیه در آمد و به فراغی تخلص یافت .

مختوم قلی بانی ادبیات نوین ترکمن است و دیوان معروف او گنجینه گران بهای ترکمن ها می باشد. نوآوری در ادبیات ترکمن و نقش محوری او در اعتلای این ادبیات، موجب شد تا محمد علی جمال زاده،نویسنده معاصر ایران، او را فردوسی ترکمن ها نامید و مقام او را در احیاء ادبیات و فرهنگ ترکمن، چون مقام فردوسی در عرصه ادبیات فارسی، دانست.

اشعار او که در دهه ۱۸۷۰ توسط "آرمینیوس وامبری" محقق ادبی و شرق‌ شناس مجار جمع آوری شد و در کتابخانه بریتانیا نگهداری می ‌شود . سه دهه پیش از "وامبری" هم ، مختومقلی توسط دو محقق لهستانی به نام ‌های بوریهو و آلکساندر شودزکو به دنیا معرفی شده‌ بود.

نوشته های فراغی آکنده از مضامین دینی و عرفانی است و اگرچه اهل سنت بوده اما اشعار وی مملو از عشق به ائمه اطهار (س) است.نگاه مختومقلی به قرآن، سیره نبوی، اهل بیت(س)، وحدت اسلامی، غیرت دینی، ظلم ستیزی و عدالت طلبی و تاکید بر تهذیب نفس، مهرورزی و امر به معروف به عنوان پشتوانه‌های اصلی رهبری فکری اقوام در جهت وحدت اسلامی،از نشانه های بارز شعر او می باشد.

در دیوان مختومقلی فراغی، توجه به عاشورای حسینی نیز مشهود است و در اشعار خود حداقل 10 بار مستقیماً از کربلا یاد نموده است. این شاعر مسلمان، علاوه بر تکریم شخصیت والای امام حسین (ع) ، در بارة شخصیت حضرت فاطمه زهرا (س) نیز ابیاتی دارد.

طرز سخن مختومقلی مبتنی بر بیان دردها، مشکلات و زندگی مردم است و در شعر خود مسائل اجتماعی و سیاسی را مطرح و معضلاتی هم‌چون سوادآموزی و نقش زنان در جامعه، فقر و اختلاف طبقاتی و مواد مخدر را مورد توجه قرار داده است.به همین دلیل مردم ترکمن علاقه خاصی به اشعار این شاعر و عارف بزرگ داشته و او را شخصی با کرامت و محترم می‌دانند. در واقع رمز دلچسب بودن اشعار این شاعر را استفاده از کلمات و لغات ساده و اصطلاحات رایج در سرودن اشعار اوست و به همین دلیل کلام مختومقلی برای عامه مردم قابل درک و هضم است.

در دهه ۱۳۷۰ ،احداث بنای آرامگاه مختوم ‌قلی فراغی آغاز شد و این بنا در ۲۸ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ پایان یافت و هم ‌زمان با سالگرد تولد مختومقلی، با حضور صفر مراد نیازوف رئیس جمهور فقید ترکمنستان و وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی افتتاح شد. با توجه به احترامی که ترکمن های منطقه برای مختومقلی قائل هستند،تلاش مشترک تهران و عشق آباد ،برای برگزاری کنفرانس های جهت معرفی این میراث مشترک به مردم جهان آغاز شد. اجرای برنامه‌ها و اقدامات مشترک بین ایران و ترکمنستان براساس تفاهم نامه منعقده انجام می‌شود که هشت بند داشته و چگونگی همکاری مشترک فرهنگی در آن مندرج است.

و کلام آخر اینکه ایران اسلامی ،مهد بزرگان بسیاری است که از دیرباز در تمدن بشری تاثیر گذار بوده‌اند ، مختومقلی فراغی یکی از این بزرگان است که اگرچه در ایران متولد شده، اما متعلق به تمام بشریت است و باید مردم منطقه بخصوص ایران و ترکمنستان،بیش از پیش او را شناخته و جهانیان را با اثار و معارف وی آشنا سازند.

 


پاک آئین: تصمیمات سازمان ملل متحد به نفع ظالم و نه مظلوم است
کشورهای حاشیه خزر و افزایش تعاملات اقتصادی
داعش و وضعیت آینده تندروی در قفقاز
ارزیابی روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سال 2014
یک سال خوب برای تهران و باکو

به میانجیگری مجدد دول خارجی در بحران قره باغ خوش بین نیستم
حکیمه خاتون، امامزاده ای در باکو
نقشه راه توسعه همکاری تهران - باکو
بازخوانی سنت‌های ماه رمضان در جمهوری آذربایجان
نگران روابط تهران- با كو نيستم
به میانجیگری مجدد دول خارجی در بحران قره باغ خوش بین نیستم
جمهوری آذربایجان وتوجه به آسیب های گروه های افراطی -گفتگو با محسن پاک آیین سفیر ایران در جمهوری آذربایجان
وزن سیاسی ایران در منطقه می تواند مانع جنگ شود
مناسبات تهران – باکو در سال 2013
یادی از دیدار با نلسون ماندلا
چوگان و اجلاس باکو
دیپلماسی انقلابی و مذاکرات هسته ای
تهران – باکو ، ضرورت شناخت فرصت های اقتصادی
سفیر ایران در آذربایجان: مرحله اعتماد سازی را پشت سر گذاشته​ایم
مرثیه عاشورائی در جمهوری آذربایجان
مناسبات تهران و باکو با توجه به تغییر دولت در دو کشور
دوستی دائمی،مشخصه مناسبات تهران - باکو
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (20)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (19)

صفحه >> 1 2