حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (2)  
 جمهوری اسلامی ایران از بدو استقلال جمهوری آذربایجان ، رویکرد مثبتی نسبت به این کشور اتخاذ کرد.

قسمت دوم- همسایه ابدی

روابط سياسي ايران با آذربایجان،قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در دوره "جمهوري دمكراتيك آذربايجان" آغاز شد . "قرارداد دوستي " كه در تاريخ 20 ماه مارس سال 1920 ميان ايران و جمهوري دمكراتيك آذربايجان به امضاء رسيد، نقطه عطف اسناد امضاء شده ميان دو كشور بود.در ماده اول اين سند تاريخي، استقلال جمهوري آذربايجان از طرف ايران برسميت شناخته شد. در ماده سوم نيز "برقراري روابط ديپلماتيك و تاسیس نمايندگي سياسي دررده سفارت ميان دو كشور " قيد گردید. امضای ین سند كه حائز اهميت سياسي بالائی بود و اسناد دیگر همچون "قرارداد دوستي" و موافقتنامه هائی در زمينه ارتباطات وتلگراف، بازرگاني تبادل هيات هاي مختلف براي مذاكره پيرامون مسايل اقتصادي – سياسي ، گمرك ، پست و كنوانسيون كنسولي روابط دو كشوررا تثبیت نمود.

از اوايل سال 1920 وزارت خارجه جمهوري آذربايجان ايجاد نمايندگي هاي رسمي در برخي از شهرهاي ايران را آغاز کرد و در چهارم فوريه همان سال محمد بيك خليل اف به سمت معاونت كنسولي آن كشور در شهر انزلي تعيين شد.در واقع توسعه روابط همه جانبه با همسايه جنوبي يكي از خط مشي هاي اصلي سياست خارجي جمهوري دمكراتيك آذربايجان بود .

پس از آنكه جمهوری آذربایجان در تركيب امپراطوري شوروي قرار گرفت، از اتخاذ سياست هاي خارجي مستقل محروم گرديد و از اين دوره به بعد ، روابط ايران – آذربايجان به سياست هاي خارجي شوروي وابسته و آذربايجان سوسياليستي در چهارچوب سياست خارجي شوروي فقط در مسايل اقتصادي و فرهنگي حق دخالت داشت. از سال 1968 سركنسولگري ايران در باکو فعاليت خود را آغاز كرد. اين كنسولگري پس از كسب استقلال جمهوری آذربایجان به سفارت جمهوري اسلامي ايران ارتقاء يافت .
در زمان شوروي نيز جهت نزديكي دو ملت به يكديگر سندهايي به امضاء رسید که از ميان آنها مي توان به تفاهم نامه ايران و شوروي در زمينه كنسولي اشاره نمود .این سند، رفت و آمد اتباع دو كشور و خصوص مرزنشينان را آسان و برگزاري نمايشگاه هاي تجاري و روند تبادل هيات هاي نمايندگي را تسهيل مي كرد.

در آستانه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، پارلمان آذربايجان در تاريخ 18 اكتبر سال 1991 ،لایحه استقلال جمهوری آذربايجان را به تصويب رساند و در 12 مارس سال 1992 این کشور به عنوان يك حكومت مستقل و آزاد از سوي جمهوري اسلامي ايران به رسميت شناخته شد.مرزها گشوده شد ، رفت و آمد آسان گرديد و روابط اقتصادي و انساني تقويت شد و در نهايت اينكه كنسولگري ايران در باكو به سفارت جمهوري اسلامي ايران در آذربايجان ارتقاء يافت.

آقای هاشمی رفسنجانی رئيس جمهور وقت ايران طي سخنان خود در مراسم نماز جمعه در نوامبر سال 1991 خبر شناسائی استقلال آذربايجان را اعلام و فرمان كمك به كشورهای مشترک المنافع را صادر كرد.

در سال 1992 وزارت امورخارجه ایران،دستور ويژه اي را به سفارتخانه هاي خود ، در رابطه با كمك و حمايت لازمه نسبت به ديپلمات ها و اتباع آذربايجان صادر نمود. بر اساس این شواهد جمهوری اسلامی ایران از بدو استقلال جمهوری آذربايجان ،رویکرد مثبتی نسبت به این کشور اتخاذ كرد.

در جولاي سال 1991 به دنبال سفرهيات نمايندگي دولت جمهوري آذربايجان به ايران ، يادداشت تفاهمی در زمينه همكاري اقتصادي – تجاري علمي – فني و فرهنگي ميان طرفين به امضاء رسيد و پس از آن هيات نمايندگي جمهوري اسلامي ايران به رياست دکترعلي اكبر ولايتي وزير امورخارجه وقت ايران در تاريخ دسامبر سال 1991 به باكو آمد و در روابط دو كشور تحرك و پيشرفت مشخصي ایجاد شد.

متاسفانه در این مقطع سخنان نسنجيده رهبران جبهه خلق آذربايجان در زمان رياست جمهوري ایلچي بيك مانع تقویت مناسبات دوستانه دو كشور گرديد .قوم گرایان که در آذربایجان به حاکمیت رسیده و مخالف دوستی مردم جمهوری آذربایجان با ملت ایران بودند، از همان ابتدا با طرح شعارهای تفرقه افکنانه سعی نمودند با استفاده از رسانه ها ،کتابها ،نهادهای رسمی و غیر رسمی در تمامی حوزه ها فضای ضد ایرانی ایجاد نمایند. اما دولت ایران با خویشتنداری به عنوان پیشگام شناسایی استقلال کشورهای منطقه قفقاز ، ازهیچ نوع کمکی اعم از اقتصادی ،سیاسی ،نظامی ، معیشتی به جمهوری آذربایجان دریغ ننمود و در واقع موضع منطقی و سیاست راهبردی ایران که بر مبنای احترام به استقلال جمهوری آذربایجان بود، روز به روز سرعت بیشتری پیدا کرد.

اما پس از این دوره، فعاليت هاي انجام شده توسط آقای حيدرعلي اف به عنوان رئيس مجلس عالي جمهوري خودمختار نخجوان در جهت بهبودي روابط با ايران ، روح تازه اي در مناسبات فیمابین دمید و با توجه به مخالفت ایشان با قومگرایان ضد ایرانی و نگاه مثبت به روابط دوستانه میان تهران و باکو ، روند رو به رشد مناسبات تداوم یافت. ایشان اعلام کرد:

"همسايگي ابدي ما با ايران ،یعنی اينكه ما دارای منافع ابدي هستيم، خود سنگ بناي توسعه روابط در سطح بالا مي باشد."

در این دوره ، توسعه همه جانبه روابط با ایران ، به عنوان يكي از الويت هاي سياست خارجي كشور تعيين گرديد وبا این نگاه ، روابط جمهوری آذربايجان و ايران تقویت گردید ، سفرهاي متقابل هيات هاي نمايندگي ميان طرفين افزايش يافت و روابط اقتصادي جان گرفت. رئیس جمهوري فقید آذربايجان همواره تاکید داشت که خط مشي سياست خارجي ما بر پايه اصول همكاري ، دوستي و برادري با ايران است.

" همسايه هميشه براي انسان همسايه است . در ميان مردم يك ضرب المثل موجود است . همسايه خوب از خويشاوند بد بهتر است . گاهي نيز گفته مي شود، قوم و خويش فاميل است ، اما دور مي باشد ولي همسايه در آن طرف ديوار است . ممكن است در شهرهاي بزرگ، همسايه ها يكديگر را نشناسند. يادم هست هنگامي كه در دوران جواني در نخجوان بسر مي بردم ميان همسايگان ديوار وجود داشت، گاهي اوقات اين ديوار را نيز بر مي داشتند كه بين آنها حتي ديوار نيز وجود نداشته باشد. به همين سبب نيز بي ترديد ، كشور همسايه براي ما مهم تر از ساير كشورها مي باشد."

ديدار آقای حيدرعلی‌اف با آيت‌الله خامنه‌ای رهبرمعظم انقلاب اسلامی در تاریخ چهارم شهریور 1371 یکی از حوادث مهم دوران ریاست ایشان بر جمهوری خودمختار نخجوان بود.در این دیدار رهبر انقلاب اسلامی ایران اظهار داشتند ما از الحاق جمهوری آذربايجان به پيكر امت اسلامی بسيار خرسنديم .ایشان همچنين با بيان تلاشهای تبليغاتی و فشارهای مختلف دشمنان اسلام برای ممانعت از ايجاد صميميت در روابط جمهوری آذربايجان با ايرانِ اسلامی ، ضرورت ايستادگی در برابر فشارهای بيگانگان را خاطر نشان ساختند.
به دنبال این ملاقات های دوستانه و سیاست منطقی و تلاش هاي پرفایده آقای حیدر علی اف، ارتباطات دوکشور توسعه یافت و روابط دوستانه با همسايگان و بخصوص با ايران از روند رو به رشدی برخوردار شد.
(ادامه دارد)

* مطالب داخل گیومه از کتاب "حیدر علی اف و شرق" ،انتشار در باکو سال 2003 توسط انتشارات چاشی اوغلو ،استخراج شده است.


 

 


حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (19)
گفتگوی روزنامه ینی مساوات با سفیر ایران در باکو
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (18)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (17)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (16)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (15)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (14)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (13)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (12)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (11)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (10)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (9)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (8)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (7)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (6)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (5)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (4)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (3)
حیدر علی اف و دیدگاه دوستی دائمی با ایران (1)
روابط ایران و جمهوری آذربایجان در سالی که گذشت
نوروز و دیپلماسی
باکو - تهران،حرکت در سایه اعتماد
مردم سوریه اصلاحات را با انتخابات می خواهند نه با اسلحه
ایران و آذربایجان؛ تلاش برای تثبیت ماهیت استراتژیک
گروه مینسک بیطرف نیست/ راه حل منطقه ای برای قره باغ

صفحه >> 1 2