رودخانه ارس  
ارس مهم‌ترين و پرآب‌ترين رودخانه شمالى ايران در منطقه آذربايجان است که از غرب جلفا تا اصلاندوز مغان (استان اردبيل) در طول نوار مرزى ايران و جمهورى آذربايجان جريان دارد. ارس که در زبان آذربايجانى «آراز» گفته مى‌شود، پس از طى مسافتى، سرانجام به درياى خزر مى‌ريزد. در واقع ارس از دو شاخه مجزا، يکى از ارمنستان و ديگرى از ترکيه و رشته‌کوه‌هاى آرارات تغذيه مى‌شود و در محل زنگنه واقع در منتهى‌اليه شمال‌غربى ايران که مرز مشترک ايران و جمهورى آذربايجان و ترکيه است باهم تلاقى مى‌کنند. از آن پس، رودخانه ارس تا محلى به نام بهرام‌ تپه، به عنوان مرز مشترک دو کشور ايران و جمهورى آذربايجان امتداد مى‌يابد.
اين رود پس از ورود به خاک جمهورى آذربايجان به رود کورا که از تفليس جارى است مى‌‌پيوندد و در «ساليان» به دو شعبه تقسيم مى‌شود. يکى از آ‌ن‌ها در شمال به خليج قزل‌آغاج و ديگرى در جنوب به درياى خزر مى‌ريزند. از آن‌جا که ارتفاع رود ارس از مبدأ تا محل اتصال به رود کورا در خاک جمهورى آذربايجان، ۷۷۸ متر شيب دارد، اين رود قابل کشتيرانى نيست. در بهار، ارس بسيار پرآب و سيلابى است.
از ۱۰۷۲ کيلومتر طول اين رود، ۴۱۰ کيلومتر آن، نوار مرزى بين‌المللى را تشکيل مى‌دهد. ۱۲ درصد آب رودخانه ارس از خاک ايران و ۳۴ درصد از خاک ترکيه و بقيه از جمهورى‌هاى آذربايجان و ارمنستان تأمين مى‌شود.
در بستر رودخانه ارس ۸۰۵ جزيره کوچک و بزرگ خالى از سکنه وجود دارد که به زبان محلى به آن «شام» مى‌گويند. براساس قرارداد مرزى، ۴۲۷ جزيره به ايران و ۳۸۲ جزيره به جمهورى آذربايجان تعلق دارند. اين جزيره‌ها، تنها براى چراى حيواناتِ ساکنان اطراف رودخانه‌ قابل استفاده‌اند. آب بخشى از رودخانه، توسط کانال‌هايى به سوى دشت مغان جريان يافته و سبب رونق کشاورزى در منطقه کشت و صنعت مغان شده است.
حجم آب سالانه رودخانه ارس در محل سد مخزنى در حدود ۵۷۷۵ ميليون مترمکعب و در محل سد انحرافى ميل - مغان در حدود ۷۸۸۹ ميليون مترمکعب است. حوزه آبريز اين رودخانه ۲۰۰‚۱۰ کيلومترمربع وسعت دارد که ۳۹ درصد آن در خاک ايران است. جريان رود ارس از غرب به شرق است و در شمال شهرستان اهر و دشت مغان جاريست و زمين‌هاى وسيعى از جلگه مغان را آبيارى مى‌کند.
دو سد بزرگ يکى در محل قزل قشلاق ماکو و ديگرى سد انحرافى ميل - مغان در غرب اصلاندوز روى اين رودخانه ساخته شده است و سدى جديد در ناحيه خمارلو از بخش خداآفرين در دست احداث است. از آنجا که درياچه پشت سدها مى‌تواند منبعى مهم براى برنامه‌هاى جهانگردى و تفريحى باشد، ‌ شرح کلى مشخصات اين سدها ضرورى به نظر مى‌رسد:
سد انحرافى ميل - مغان تأسيساتى بزرگ است که با همکارى شوروى سابق و ايران در ۳۵۰ کيلومترى غرب جلفا در نقطه مرزى رود ارس، به نام قزل قشلاق مقابل شهر نخجوان ساخته شده است.
پشت سد ارس، يک مخزن بزرگ آب وجود دارد که در فصل بهار بسيار پرآب مى‌شود و هنگام خشکسالى، ‌ آب آن از راه پاياب سد مخزنى ارس به سد انحرافى ميل - مغان انتقال داده مى‌شود. از اين محل، آب از طريق دو کانال آبيارى مغان در کرانه ايرانى ارس که از اصلاندوز آغاز مى‌شود و کانال ميل در کرانه جمهورى آذربايجان رود ارس که از گوراديز شروع مى‌شود، به کشتزارها انتقال داده مى‌شود.
رودخانه ارس بسيار سيلابى است و در بيشتر فصل‌هاى سال گل‌آلود است. در سال‌هاى خشک، بيشترين آب اندازه‌گيرى شده بهاره رودخانه ۱۱۰۰ مترمکعب در ثانيه در سد ارس و ۱۸۰ مترمکعب در ثانيه در محل سد انحرافى ميل - مغان است. دبى متوسط رودخانه در محل سد ارس در حدود ۲۵۰ مترمکعب در ثانيه و در محل سد انحرافى در حدود ۴۰۰ مترمکعب در ثانيه است.
سد مخزنى ارس در ۱۲ کيلومترى جنوب شرقى شهر نخجوان و در ۴۰ کيلومترى غرب جلفا در محلى به نام قزل قشلاق واقع شده است. ساختمان اين سد، درياچه‌اى را به گنجايش ۱۳۵۰ ميليون مترمکعب به وجود آورده است. اين سد از نوع سد خاکى با هسته خاک‌رس با سرريز و نيروگاه‌هاى بتونى است. حجم آب درياچه ۱۳۵۰ ميليون مترمکعب و قدرت نيروگاه‌هاى نصب شده ۴۴ هزار کيلووات است که به تساوى ميان دولت‌هاى ايران و جمهورى آذربايجان تقسيم مى‌شود.
مساحت درياچه سد ۱۴۵ کيلومترمربع است و در مواقع طغيان ۱۵۲ کيلومترمربع مى‌شود. طول درياچه ۵۲ کيلومتر و عرض آن ۳ کيلومتر است. بيشترين بازده نيروى برق آن سالانه ۱۷۶ ميليون کيلووات ساعت است.

 


آیین های نوروز باستانی در جمهوری آذربایجان
چگونه در توریسم ‌سلامت «برند» شویم
افزایش پروازهای بین باکو و تهران
توصیه‌های کنسول سفارت ایران در باکو به مسافران ایرانی
پارک مفاخر باکو
آذربایجان - باکو - برج های شعله
کتابخانه ملی جمهوری آذربایجان در باکو
آذربایجان - باکو - مرکز خرید پارک بلوار
مسجد شاه عباس در گنجه
مراکز تجاری شهر باکو Baku Bazaars
قلعه دختر
ایچری شهر
زیارتگاه بی بی حکیمه
مسافرت با خودرو به آذربایجان
آشنایی با مترو باکو - آذربایجان
شهر باکو - دانشنامه جهان اسلام
بزرگداشت نوروز در جمهوری آذربایجان
مقررات کالای همراه مسافر
آئین های استقبال از نوروز در جمهوری آذربایجان
نوروز در جمهوری آذربایجان
ایرانیان عازم جمهوری آذربایجان ملزم به رعایت چه نکات حقوقی وکنسولی هستند؟
هتلهای آذربایجان

صفحه >> 1